काठमाडौं- कृषकलाई बेच्न सरकारी स्वामित्वका कम्पनीहरुले आयात गरेका रासायनिक मल युरिया मापदण्डविपरीत पाइएको छ। अधिकांश बोराभित्र मल जमेर ५ देखि १० किलोसम्मको डल्ला परेका छन्। कृषि सामग्री कम्पनी लिमिटेड र साल्ट ट्रेडिङ कर्पोरेसन लिमिटेडले किसानलाई त्यही मल बेचिरहेका छन्।
यी कम्पनी र आपूर्तिकर्ताबीचको सम्झौतापत्रमा युरियाको दाना आपूर्ति गर्ने उल्लेख भए पनि डल्ला भित्रिएको छ। सर्भेयरले युरिया दानाको आकार २ देखि ४ एमएमभन्दा माथि नभएको गुणस्तर प्रमाणपत्रमा उल्लेख गरेको छ। तर, बोराभित्र १० किलोसम्मका डल्ला भेटिएका छन्।
केही बोरामा २० प्रतिशत धुलोसमेत रहेको स्रोतले दाबी गरेको छ। भारतीय कम्पनी इन्डियन पोटास लिमिटेड (आइपिएल) सँग किनेको मल लोडिङ प्वाइन्टमा एसजिएसबाट र अनलोडिङ प्वाइन्ट (वीरगन्ज ड्राइपोर्ट) मा आस्था साइन्टिफिक रिसर्च सर्भिस प्रालिबाट गुणस्तर परीक्षण गराएको आयातकर्ता कम्पनीहरुले दाबी गरेका छन्। मल जाँचेर प्रालिले दिएको रिपोर्टका आधारमा भन्सार जाँचपास गरी गोदाममा थन्क्याएको आयातकर्ताले बताएका छन्।
जा“चपासका लागि भन्सारमा बुझाइएको ज्ञापनपत्र र सर्भेयरले दिएको गुणस्तर प्रमाणपत्र बोराभित्रको डल्लाबारे मौन छ। केही बोरामा धुलो भेटिए पनि रासायनिक सीमाभित्र रहेकाले हानि नगर्ने जाँच रिपोर्टमा उल्लेख छ। प्रतिबन्धित मुलुक इराकबाट जहाजमा लोड गरी भारतको कोलकाता बन्दरगाह ल्याइएको मल आपूर्तिकर्ता कम्पनी आइपिएलले रिप्याकिङ गर्दा धुलो फेला परेको सम्बद्ध स्रोतको दाबी छ। इराकमा उत्पादन भएको मल भारतीय कम्पनीले नेपालमा आपूर्ति गरेका हुन्।
आथिक वर्È २०७०/०७१ मा आएपिएलले ३५ हजार टन मल ल्याएको थियो। उक्त मलका बोरामा ५ देखि १० केजीसम्मका डल्ला भेटिएको कृषकले बताएका छन्। गत वर्ष पनि आइपिएलले आपूर्ति गरेको ३० हजार टन मलको प्रत्येक बोरामा २ देखि ८ केजीसम्म कम तौल भेटिएको थियो। त्यसबेला १ हजार ५ सय टन मल घटी पठाएको छानबिन टोलीले फेला पारेको थियो।
कृषि सामग्री कम्पनीको धुलिखेलस्थित कार्यालबाट भिमेश्वर बचत तथा ऋण सहकारी संस्थाले लगेको ३ सय ९५ बोरा मलमध्ये करिब ५० प्रतिशत बोरामा डल्ला भेटिएको स्रोतले बताएको छ। '७ दिनअघि मात्रै सहकारीबाट मैले ल्याएको मल डल्ला परेकाले प्रयोगमा ल्याउन सकिन,' दोलखाका कृषक कुमार बस्नेतले नागरिकसँग भने, 'यस्तो मल कसरी प्रयोग गर्नु?' सहकारीले कम्पनीलाई मलमा डल्ला परेको जानकारी गराउँदासमेत वास्ता नगरेको स्रोतले बताएको छ।
आयातकर्ताले पेस गरेको कागजात हेरी रासायनिक मल जाँचपास गरिएको भन्सार कार्यालयले उपलब्ध गराएको रिपोर्टमा उल्लेख गरिएको कृषि सामग्री कम्पनीका एक अधिकारीले बताए। भन्सारको ग्रिन च्यानलबाट जाँचपास हुने वस्तुको भौतिक परीक्षण नहुने कम्पनीका सूचना अधिकृत नारायण मरासिनी बताउँछन्।
'मल ग्रिन च्यानलबाट भित्रिन्छ,' कृषि सामग्रीका निमित्त महाप्रबन्धक अमरराज खैरले भने, 'यसमा आयातकर्ता जिम्मेवार हुनुपर्ने हुन्छ।' आइपिएलबाट सरकारले यस वर्Èका लागि १ लाख २० हजार टन युरिया आयात गरिरहेको छ। त्यसमध्ये साल्ट ट्रडिङ कर्पोरेसनले ८५ हजार टन र कृषि सामग्री कम्पनी लिमिटेडले ३५ हजार टन मल आयातको जिम्मा पाएका छन्।
माटोको उत्पादकत्व वृद्धिका लागि प्रयोग गरिने युरियामा ४६ प्रतिशत नाइट्रोजन हुन्छ। 'युरियाको गुणस्तर त्यसमा रहेको नाइट्रोजन र चिसोपनाले मापन गर्छ,' कृषि विकास मन्त्रालयका एक अधिकारीले भने, 'त्यसकै लागि युरियाको प्याकिङमा बढी सावधानी अपनाइन्छ।'
प्लास्टिक बोराभित्र प्याकिङ गरिएको युरियामा चिसोपन (ओसिलोपन) बढीमा १ प्रतिशत हुनुपर्छ। तर, उक्त चिसोपन बढी भएकाले नाइट्रोजन जमेको हुन सक्ने उनले बताए। 'निर्धारित मात्राभन्दा बढी चिसोपन भएकाले युरिया जमेको हो,' उनले भने, 'यसले नाइट्रोजनको प्रतिशत घटाउँछ। खेतमा प्रयोग नहुन्जेल युरिया जम्नु हुँदैन।'
जानकारका अनुसार बढीमा एक महिना भण्डारण गरे युरियाको डल्लो ढुंगाले समेत फुटाउन गाह्रो हुन्छ। केही दिनअघि मात्र कृषि सामग्री कम्पनीको धुलिखेल कार्यालयले वीरगन्ज भन्सारमा रहेका २ ट्रक मल ल्याएर बिक्री गरिसकेको छ। किसानले किनेको युरिया मल डल्ला परेको कृषकको भनाइ छ।
केही बोरामा २० प्रतिशत धुलोसमेत रहेको स्रोतले दाबी गरेको छ। भारतीय कम्पनी इन्डियन पोटास लिमिटेड (आइपिएल) सँग किनेको मल लोडिङ प्वाइन्टमा एसजिएसबाट र अनलोडिङ प्वाइन्ट (वीरगन्ज ड्राइपोर्ट) मा आस्था साइन्टिफिक रिसर्च सर्भिस प्रालिबाट गुणस्तर परीक्षण गराएको आयातकर्ता कम्पनीहरुले दाबी गरेका छन्। मल जाँचेर प्रालिले दिएको रिपोर्टका आधारमा भन्सार जाँचपास गरी गोदाममा थन्क्याएको आयातकर्ताले बताएका छन्।
जा“चपासका लागि भन्सारमा बुझाइएको ज्ञापनपत्र र सर्भेयरले दिएको गुणस्तर प्रमाणपत्र बोराभित्रको डल्लाबारे मौन छ। केही बोरामा धुलो भेटिए पनि रासायनिक सीमाभित्र रहेकाले हानि नगर्ने जाँच रिपोर्टमा उल्लेख छ। प्रतिबन्धित मुलुक इराकबाट जहाजमा लोड गरी भारतको कोलकाता बन्दरगाह ल्याइएको मल आपूर्तिकर्ता कम्पनी आइपिएलले रिप्याकिङ गर्दा धुलो फेला परेको सम्बद्ध स्रोतको दाबी छ। इराकमा उत्पादन भएको मल भारतीय कम्पनीले नेपालमा आपूर्ति गरेका हुन्।
आथिक वर्È २०७०/०७१ मा आएपिएलले ३५ हजार टन मल ल्याएको थियो। उक्त मलका बोरामा ५ देखि १० केजीसम्मका डल्ला भेटिएको कृषकले बताएका छन्। गत वर्ष पनि आइपिएलले आपूर्ति गरेको ३० हजार टन मलको प्रत्येक बोरामा २ देखि ८ केजीसम्म कम तौल भेटिएको थियो। त्यसबेला १ हजार ५ सय टन मल घटी पठाएको छानबिन टोलीले फेला पारेको थियो।
कृषि सामग्री कम्पनीको धुलिखेलस्थित कार्यालबाट भिमेश्वर बचत तथा ऋण सहकारी संस्थाले लगेको ३ सय ९५ बोरा मलमध्ये करिब ५० प्रतिशत बोरामा डल्ला भेटिएको स्रोतले बताएको छ। '७ दिनअघि मात्रै सहकारीबाट मैले ल्याएको मल डल्ला परेकाले प्रयोगमा ल्याउन सकिन,' दोलखाका कृषक कुमार बस्नेतले नागरिकसँग भने, 'यस्तो मल कसरी प्रयोग गर्नु?' सहकारीले कम्पनीलाई मलमा डल्ला परेको जानकारी गराउँदासमेत वास्ता नगरेको स्रोतले बताएको छ।
आयातकर्ताले पेस गरेको कागजात हेरी रासायनिक मल जाँचपास गरिएको भन्सार कार्यालयले उपलब्ध गराएको रिपोर्टमा उल्लेख गरिएको कृषि सामग्री कम्पनीका एक अधिकारीले बताए। भन्सारको ग्रिन च्यानलबाट जाँचपास हुने वस्तुको भौतिक परीक्षण नहुने कम्पनीका सूचना अधिकृत नारायण मरासिनी बताउँछन्।
'मल ग्रिन च्यानलबाट भित्रिन्छ,' कृषि सामग्रीका निमित्त महाप्रबन्धक अमरराज खैरले भने, 'यसमा आयातकर्ता जिम्मेवार हुनुपर्ने हुन्छ।' आइपिएलबाट सरकारले यस वर्Èका लागि १ लाख २० हजार टन युरिया आयात गरिरहेको छ। त्यसमध्ये साल्ट ट्रडिङ कर्पोरेसनले ८५ हजार टन र कृषि सामग्री कम्पनी लिमिटेडले ३५ हजार टन मल आयातको जिम्मा पाएका छन्।
माटोको उत्पादकत्व वृद्धिका लागि प्रयोग गरिने युरियामा ४६ प्रतिशत नाइट्रोजन हुन्छ। 'युरियाको गुणस्तर त्यसमा रहेको नाइट्रोजन र चिसोपनाले मापन गर्छ,' कृषि विकास मन्त्रालयका एक अधिकारीले भने, 'त्यसकै लागि युरियाको प्याकिङमा बढी सावधानी अपनाइन्छ।'
प्लास्टिक बोराभित्र प्याकिङ गरिएको युरियामा चिसोपन (ओसिलोपन) बढीमा १ प्रतिशत हुनुपर्छ। तर, उक्त चिसोपन बढी भएकाले नाइट्रोजन जमेको हुन सक्ने उनले बताए। 'निर्धारित मात्राभन्दा बढी चिसोपन भएकाले युरिया जमेको हो,' उनले भने, 'यसले नाइट्रोजनको प्रतिशत घटाउँछ। खेतमा प्रयोग नहुन्जेल युरिया जम्नु हुँदैन।'
जानकारका अनुसार बढीमा एक महिना भण्डारण गरे युरियाको डल्लो ढुंगाले समेत फुटाउन गाह्रो हुन्छ। केही दिनअघि मात्र कृषि सामग्री कम्पनीको धुलिखेल कार्यालयले वीरगन्ज भन्सारमा रहेका २ ट्रक मल ल्याएर बिक्री गरिसकेको छ। किसानले किनेको युरिया मल डल्ला परेको कृषकको भनाइ छ।
No comments:
Post a Comment